Tablica poświęcona założycielom kórnickiego Arboretum znajdująca się na terenie parku
Adam Tytus Działyński - ur. 24 grudnia 1796 r. w Poznaniu z ojca Ksawerego i matki Justyny z Dzieduszyckich. Początki wykształcenia odebrał w domu, dalsze nauki odbywał w Berlinie, w latach 1808-1812 w Paryżu studiował nauki humanistyczne i 1813-1815 w Pradze kończył szkołę politechniczną.
Spis treści
Historia
Antykwariusz i historyk
Po powrocie porządkował archiwum i księgozbiór w rodzinnym Konarzewie. Około 1817 r. rozpoczął gromadzenie rękopisów i starych druków z zakresu politycznych i kulturalnych dziejów Polski, dążąc do utworzenia biblioteki, w której by te pomniki przeszłości znalazły ochronę przed zagładą i służyły jako materiał do prac badawczych. W tym celu odbywał w latach 1817-1823 podróże po kraju i Europie, nawiązywał stosunki z antykwariuszami i uczonymi. Z biegiem czasu rozszerzył swe zainteresowania na zabytki muzealne. Jeszcze przed r. 1822 powziął zamiar publikowania swym nakładem gromadzonych źródeł i w roku 1828 rozpoczął druk tekstów praw litewskich, a w r. 1829 wydał Pamiętniki Jana Kilińskiego.
Powstanie listopadowe
Gdy wybuchło powstanie listopadowe, Działyński zgłosił się i służył najpierw w 2. pułku strzelców konnych jako podporucznik, a w kwietniu przeszedł do sztabu naczelnego wodza, gdzie był adiutantem Skrzyneckiego. W czerwcu odznaczony został złotym krzyżem, a w sierpniu przeniesiony do sztabu korpusu gen. Ramorino.
Za udział w powstaniu rząd pruski obłożył sekwestrem dobra Działyńskiego. Sekwestr trwał do 3 marca 1838 r. Pozbawiony majątku mieszkał w Krakowie, u krewnych w Wysocku i Zarzeczu oraz w Oleszycach pod Jarosławiem, posiadłości żony. Nie zaniechał nabywania książek, dawnej broni i zbroi. Uzyskawszy w wyniku procesu z rządem pruskim zniesienie sekwestru włości kórnickich, przybył do Wielkopolski w listopadzie 1839 r., ale na stałe osiadł tu ponownie dopiero w r. 1842.
Powrót do Poznania
Mieszkał odtąd na przemian w Kórniku i w Poznaniu, rozwijając bardzo żywą działalność kulturalną. Przebudował zamek Kórnicki specjalnie w celu pomieszczenia zbiorów bibliotecznych i muzealnych. Z pomocą bibliotekarza Kajetana W. Kielisińskiego przystąpił do przerwanych powstaniem i tułaczką planów naukowych i ogłaszał swym nakładem cenne źródła do dziejów Polski oraz zabytki literackie.
Działyński troszczył się o sprawy nauki i oświaty w Księstwie. W czerwonej sali swego pałacu w Poznaniu organizował wykłady z różnych dziedzin wiedzy, zabiegał o utworzenie uniwersytetu, był jednym z założycieli istniejącego do dzisiaj Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu i drugim, po Cieszkowskim, jego prezesem od 12 lutego 1858 r. do śmierci.
Polityka
W życiu politycznym Księstwa brał udział jako poseł na sejm prowincjonalny w latach 1841-46. W okresie Wiosny Ludów wsparł ruch w Księstwie. Uwięziony został w twierdzy poznańskiej, wkrótce zwolniony, utwierdził się w postanowieniu usunięcia się od życia politycznego. Dopiero w r. 1858 zgodził się stanąć do wyborów sejmowych, licząc na zmianę polityki Prus wobec Polaków. Uzyskał mandat, ale złożył go zaraz w roku 1859, by nie głosować za wnioskiem rządu pruskiego o pożyczkę na wojnę włoską. Wybrany ponownie do sejmu pruskiego w 1859 r. przyjął mandat i uczestniczył w pracach Koła Polskiego i parlamentu.
Spuścizna
Działyński poświęcał wiele uwagi rozwojowi polskiego rzemiosła, przemysłu, gospodarki i zagadnieniu ekonomicznego podniesienia kraju, gdyż tu widział środki mające podtrzymać narodowość polską. Sam szkolił własnym kosztem polskich rzemieślników, urządzał wystawy polskich wyrobów i pokazy ogrodnicze. Był jednym z założycieli i prezesem Towarzystwa Przemysłowego. Utworzył w Kórniku park, w którym aklimatyzował różne gatunki drzew i krzewów, nie rosnące na ziemiach Polski, a czynił to z myślą o przyszłej uczelni rolniczej.
Ożenił się 19 listopada 1825 r. z Gryzeldą Celestyną Zamoyską i miał z nią 5 córek i jednego syna: Elżbietę, Jana, Jadwigę, Marię, Cecylię i Annę.
Zmarł w Poznaniu w nocy z 11 na 12 kwietnia 1861 r., został pochowany w Kórniku. Zapisał się trwale w dziejach nauki i kultury polskiej założeniem Biblioteki Kórnickiej i swą działalnością wydawniczą.
