Pomnik Poznańskiego Czerwca 1956 (Poznańskie Krzyże) - odsłonięty w 1981 roku pomnik poświęcony pamięci ofiar Poznańskiego Czerwca 1956 stojący na placu Adama Mickiewicza.
Przygotowania[]
Potrzebujemy twojej pomocy przy edycji tej sekcji. Rozwiń treść i opisy, dodaj linki, wgraj ilustracje.
Po wydarzeniach sierpnia 1980 roku jedną z pierwszych inicjatyw organizującej się poznańskiej „Solidarności” była budowa pomnika upamiętniającego Czerwiec '56. 10 października 1980 r. został publicznie ogłoszony pomysł, a już 21 października powstał Społeczny Komitet Budowy Pomnika Czerwca 1956. Komitetowi przewodniczył Roman Brandstaetter. Pomnik zamierzano postawić w 25 rocznicę wydarzeń czerwcowych, czyli 28 czerwca 1981 roku, w okresie trochę ponad pół roku. Zaczęto organizować zbiórki publiczne, imprezy kulturalne i sportowe, 20 listopada 1980 r. ogłoszono konkurs na budowę pomnika, ogłoszono też konkurs na treść napisu na pomniku oraz czterech tablicach pamiątkowych, które miały zostać umieszczone przed bramą główną zakładów HCP, fabryką lokomotyw i wagonów, ZNTK i MPK. Konkurs rozstrzygnięto 6 lutego 1981 roku. Wygrał projekt rzeźbiarza Adama Graczyka i architekta Włodzimierza Wojciechowskiego zatytułowany „Jedność”. Pozostał wybór miejsca - po rozważaniu kilku koncepcji przeważyło zdanie, że powinien on stanąć na Placu Mickiewicza, gdzie w 1956 r. wielotysięczny tłum upomniał się o swoje prawa i wolność. Pomnik miał stanąć na miejscu gdzie kiedyś stał zniszczony przez okupanta Pomnik Wdzięczności za odzyskaną niepodległość. Zgodę administracyjną uzyskaną z wielkimi oporami uzyskano dopiero 26 czerwca 1981 roku.
Budowa[]
Potrzebujemy twojej pomocy przy edycji tej sekcji. Rozwiń treść i opisy, dodaj linki, wgraj ilustracje.
Pomnik powstawał przy współpracy wielu zakładów Wielkopolski, ale także i krajowych. Większość prac wykonano w zakładach Cegielskiego. Swój udział w budowie mają pracownicy ZNTK, Pomet. Fundamenty wykonało Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Budowlanych nr 1. Mimo trudności z materiałami (pierwsza dostawa nastąpiła dopiero 29 kwietnia 1981 roku), 19 czerwca 1981 roku o godz. 14 spod bramy zakładów HCP ruszyły ciężarówki z konstrukcjami na Plac Mickiewicza. Wcześniej 23 maja 1981 roku wmurowano akt erekcyjny w fundamenty pomnika. Ostatnie prace montażowe zakończono 26 czerwca, a sam pomnik wybudowano w rekordowym czasie 41 dni - dzięki temu budowla była gotowa na 2 dni przed uroczystościami 25. rocznicy.
Wygląd[]
Pomnik składa się z dwóch 21-metrowych stalowych krzyży połączonych razem oraz monumentu z głową orła. Na lewym krzyżu znajduje się data 1956 – nawiązująca do wydarzeń Poznańskiego Czerwca, na prawym krzyżu umieszczone daty 1968, 1970, 1976, 1980 i 1981 (znane historii najnowszej). Na monumencie z głową orła hasła protestujących robotników:
O Boga
Za wolność, prawo i chleb
oraz podpis „czerwiec 1956”.
25 rocznica i odsłonięcie pomnika[]
Dobry klimat polityczny w tamtym czasie sprzyjał aby przywrócić pamięć o Czerwcu '56 i w maksymalny sposób rozszerzyć wiedzę o tych wydarzeniach. Były wystawy, sesje naukowe, odczyty, była msza przed zakładami Cegielskiego. I było odsłonięcie pomnika – 28 czerwca 1981 roku, na Placu Mickiewicza rozpoczęły się główne uroczystości. Przybyło około 200 000 osób. O 10 godzinie zawyły syreny i odezwały się dzwony kościelne, to dało sygnał do rozpoczęcia głównych uroczystości. Pomnik odsłonił nieformalny przywódca Czerwca ’56, Stanisław Matyja, oraz Anna Strzałkowska, matka zabitego wówczas, trzynastoletniego Romka, a poświęcił abp Józef Stroba. Odbył się apel poległych, z wieży Zamku Cesarskiego zwisała gigantyczna szarfa z ustalonymi po raz pierwszy nazwiskami ofiar. Tego dnia odsłonięto także tablice pamiątkowe: przed zajezdnią MPK na ul. Gajowej, przed bramą główną ZNTK, bramą HCP, bramą Fabryki Lokomotyw i Wagonów (W 3), na ścianie frontowej szpitala im. Raszei, oraz na ulicy Romka Strzałkowskiego. Po uroczystościach na Placu Mickiewicza odbyła się msza podczas której odczytano telegram od Jana Pawła II.
Znak pamięci i sprzeciwu[]
Pomnik natychmiast stał się bardzo wyrazistym symbolem pamięci o bolesnych wydarzeniach sprzed lat. Ogłoszenie stanu wojennego uwypukliło znaczenie Poznańskich Krzyży jako symbolu walki o wolność. Pomnik w szczególny sposób otaczany „opieką” sił milicyjnych i SB. Po pacyfikacji kopalni Wujek nieznana ręka domalowała na słupie krzyża datę 1981 (szybko napis zamalowano), po 10 latach datę tą umieszczono na stałe.
Msze okolicznościowego i rocznicowe odprawiane w kościele o.o. Dominikanów lub w kościele przy ul. Fredry z reguły kończyły się próbą przemarszu pod Poznańskie Krzyże oraz agresją i atakiem ze strony ZOMO i MO -niejednokrotnie „pałowaniem”. Przyniosły też dwie ofiary śmiertelne.
Z rąk ZOMO I MO zginął śmiertelnie pobiły w 1982 r. Wojciech Cieślewicz, skatowany po manifestacji w okolicach Mostu Teatralnego i Piotr Majchrzak, który zmarł 18 maja 1982 r. po pobiciu tuż przy bramie kościoła przy ul. Fredry (przed kościołem umieszczono głaz pamiątkowy). Poznańskie Krzyże w naturalny sposób wyrażały swoją symboliką niepodległościowe i wolnościowe aspiracje Wielkopolan.
Po 1989 r. kolejne rocznice Czerwca '56 odbywały się już bez zakłóceń, jednak po dziesięciu latach pomnik wymagał renowacji. Staraniem Społecznego Zespołu ds. Pomnika Czerwca 1956 wykonano odpowiednie prace renowacje i już na 35 rocznicę wydarzeń wyglądał godnie.
50 rocznica Czerwca[]
Szczególna oprawę miały uroczystości 50 rocznicy wydarzeń w 2006 roku. Najpierw 23 czerwca odbyła msza święta z udziałem tysięcy poznaniaków, osiemdziesięciu biskupów i około 200 księży, odbyła się procesja z kościoła pw. Serca Jezusowego na Plac Mickiewicza. 28 czerwca w 50 rocznicę „Czarnego Czwartku” na placu odbyła się uroczysta msza, którą koncelebrował abp Stanisław Gądecki. Pod Krzyżami spotkali się prezydenci: Lech Kaczyński, Horst Köhler (NRF), Václav Klaus (Czechy), Ivan Gašparovič (Słowacja), Laszlo Solyom (Węgry), którzy wygłosili przemówienia na temat Poznańskiego Czerwca. Pojawili się też premier Kazimierz Marcinkiewicz, marszałkowie Senatu, Sejmu, burmistrzowie miast Polski, burmistrzowie miast partnerskich Poznania, i wielu innych gości z zagranicy, przedstawicieli kościoła, związków zawodowych, organizacji kombatanckich i tysiące poznaniaków.
Galeria[]
