Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan

	Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan
Nazwa pełna:	Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan
Stan:	Czynny
Powierzchnia:	2 ha
Data otwarcia:	1810

Wczytywanie mapy…

Cmentarz zasłużonych wielkopolan brama — Wejście na Cmentarz

Cmentarz zasłużonych wielkopolan stok — Stok cmentarza z pomnikiem upamiętniającym Wojciecha Szczęsnego Kaczmarka oraz grobem Jarogniewa Drwęskiego

Cmentarz zasłużonych wielkopolan polana — Cmentarna polana - miejsce pochówku ofiar XIX-wiecznych epidemii cholery

Cmentarz zasłużonych wielkopolan matka boska — Barokowa figura Matki Boskiej przeniesiona ze Śródki

Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan - zabytkowa nekropolia znajdująca się w pobliżu kościoła św. Józefa na Wzgórzu Św. Wojciecha. Trzeci najstarszy cmentarz w Polsce, po warszawskich Powązkach (założony w 1790 roku) i krakowskim cmentarzu Rakowickim (rok 1803).

W pobliżu cmentarza, w zabytkowym kościele św. Wojciecha znajduje się krypta z prochami najznakomitszych Wielkopolan, tzw. „Poznańska Skałka”.

Historia[]

Historia cmentarza sięga roku 1810, gdy na Wzgórze Św. Wojciecha został przeniesiony cmentarz parafii farnej. Przenosiny spowodowane były wytyczeniem w roku 1804 nowej ulicy w okolicy obecnej ul. Wszystkich Świętych, gdzie znajdował się wówczas cmentarz parafii. Nie jest pewna data pierwszego pochówku na cmentarzu parafialnym. Na najstarszym zachowanym nagrobku, należącym do Moniki ze Szczanieckich Zakrzewskiej widnieje data 1813.

W końcu XIX wieku cmentarz się zapełnił i zaprzestano regularnych pochówków, wykorzystując sporadycznie jedynie grobowce rodzinne. W tym samym czasie funkcję cmentarza farnego przejęła nekropola położona na terenach dzisiejszych Międzynarodowych Targów Poznańskich (zlikwidowany przez władze okupacyjne w latach 1939-1944). Wówczas to cmentarz na Wzgórzu św. Wojciecha zaczęto nazywać starofarnym.

Cmentarna polana, pozornie pozbawiona nagrobków, położona u podnóża wzniesienia stanowi miejsce pochówku ofiar wielu epidemii cholery z lat 1831-1873.

W sierpniu 1892 na cmentarz trafiła kolumna ze statuą Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, stojąca wcześniej przed klasztorem reformatów na Śródce.

Jeszcze w okresie, gdy cmentarz stanowił jedynie parafialną nekropolę, pochowano tu wiele ważnych dla życia miasta i regionu obywateli, jednak z czasem, gdy zaprzestano regularnych pochówków, cmentarz zaczął popadać w ruinę. Z czasem stał się parkiem z zapadającymi się grobami.

Wiek XX[]

Ponownie zainteresowano się cmentarzem w związku z poszukiwaniami mogił powstańców i działaczy niepodległościowych w latach 30' XX wieku. Wydział Kultury i Sztuki Zarządu Miejskiego odnalazł 24 groby takich osób i otoczył je opieką w 1936 roku. Jednocześnie rozpoczęto renowacje nagrobków oraz obchody zaduszków. Prace te przerwał wybuch wojny w 1939 roku.

Lata powojenne[]

Cmentarz, z uwagi na bliskość Cytadeli, poważnie ucierpiał podczas walk roku 1945. W 1948 roku postanowiono, iż zabytkowy cmentarz stanie się miejscem pochówku osób zasłużonych dla Poznania i regionu. Spotkało się to z dużym zainteresowaniem mieszkańców miasta i całej Wielkopolski - w 1958 roku powstała Społeczna Komisja Cmentarza Zasłużonych. Rok później zlikwidowano cmentarz parafii św. Marcina (przy ulicy Towarowej) przenosząc 79 mogił na Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan.

W latach 1961-63 otoczono cmentarz nowym ogrodzeniem, w okresie 1967-68 wytyczono nowe ścieżki, uporządkowano kolejne mogiły i oraz dosadzono rośliny ozdobne.

Władzę nad cmentarze sprawował Skarb Państwa, jednak formalnym właścicielem pozostawała parafia farna. Negocjacje, mające na celu uregulowane sytuacji i umożliwienie dalszym prac konserwacyjnych, zakończyły się w roku 1971. Mimo to, aż do 1981 roku, gdy cmentarz zyskał całodobowy nadzór i oświetlenie, nekropolia była celem częstych ataków wandali.

Odbudowa tego zabytkowego cmentarza trwa do dzisiaj. Pieczę nad nim sprawuje Koło Przewodników PTTK im. Marcelego Mottego, które corocznie organizuje trzydniową kwestę w okresie święta Wszystkich Świętych.

Cmentarz zajmuje szczyt wzgórza, które opada w kierunku północno-wschodnim przechodząc następnie w nieckowatą polanę, która jest pozostałością po rozlewiskach Wierzbaku. Większość grobów znajduje się na szczycie wzniesienia i jego stokach, porośniętych przez starodrzew. lipy i kasztanowce.

Nekropolia stanowi miejsce pozwalające podziwiać zmiany zachodzące w sztuce sepulkralnej wieku XIX. Na cmentarzu znajdują się również pomniki i rzeźby wysokiej wartości, takie jak barokowa figura Matki Boskiej przeniesiona ze Śródki (ufundowana w 1771 roku przez Ludwika Roszkowskiego) czy nagrobek stojący na miejscu pochówku zmarłej w wieku 20 lat Anieli z Liszkowskich Dembińskiej (autorstwa Władysława Marcinkowskiego z 1889 roku, wykonany w Paryżu).