Kościół Bożego Ciała

Wczytywanie mapy…

261524 — Kościół na zdjęciu z lat 80. XIX wieku

Kościół Bożego Ciała - sanktuarium zbudowane w stylu gotyckim z fundacji Władysława Jagiełły na terenie określanym dawniej jako Piaski. Położone jest w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki Warty.

Według legendy powstało ono w miejscu, w którym znaleziono zbezczeszczone hostie.

Historia[]

Wg przekazów historia (może legenda) kościoła rozpoczyna się 15 sierpnia 1399 roku. W tym dniu hostie wykradzione z kościoła Dominikanów (dzisiaj Księży Jezuitów), następnie sprofanowane w kamienicy przy ul. Żydowskiej i porzucone na nadwarciańskich łąkach. W uroczystej procesji przeniesiono sprofanowane hostie do kościoła św. Marii Magdaleny (ówczesnej fary na Placu Kolegiackim). Wkrótce po tych wydarzeniach na miejscu znalezienia hostii powstała drewniana kaplica. Sława tego miejsca rosła (do dnia dzisiejszego zachowały się zapiski z księgi cudów) i sprawiła, że zgodnie z życzeniem króla Władysława Jagiełły (dokument fundacyjny z 1406 roku), wybudowano kościół i klasztor karmelitów trzewiczkowych.

Dokument fundacyjny[]

W dokumencie fundacyjnym król nadał „Kościołowi, klasztorowi, jego przełożonemu i konwentowi jego siedemnaście łanów ziemi wzdłuż i czternaście wszerz” oraz młyn wodny przy Warcie naprzeciwko wsi Rataje i winnice w Nowej Wsi i prawo łowienia ryb w rzece. W kilka lat później (w roku 1428) król powiększył pierwotne uposażenie darując klasztorowi położony opodal Starołęki folwark Obrzyce^[1].

Ponieważ budowa kościoła się przeciągała to następca Władysława Jagiełły, jego syn król Kazimierz Jagiellończyk w roku 1465 uczynił nowe nadanie, darując zakonowi nowy obszar ziemi przylegający do ich dawnych posiadłości a położony przy wsi Rataje. Głównym celem było umożliwienie wzniesienia cegielni, która miała dostarczać klasztorowi materiału budowlanego i przyśpieszyć prace nad wykończeniem kościoła. Nowy obszar składał się z dwóch gruntów, z których pierwszy miał wymiary 100x40 łokci, a drugi był szeroki na 30.

W 1599 r. król Zygmunt III potwierdził nadania dokonane przez Jagiellonów. W roku 1730 Karmelici otrzymali odpis z akt koronnych dotyczący powyższych nadań - akt napisany był przez sekretarza królewskiego Andrzeja Franciszka Cichockiego, podpisany przez kanclerza wielkiego koronnego Jana Szembeka i zaopatrzony w pieczęć króla Augusta II^[2].

Po ufundowaniu[]

Budowa kościoła trwała bardzo długo ze względu na trudne warunki posadowienia budowli. Nadwarciańskie łąki, często zalewane przez występującą z brzegów Wartę, nie stanowiły stabilnego oparcia dla potężnej budowli. Kościół i klasztor zyskały swą obecną formę po przebudowie z lat 1465–1470. Kościół ucierpiał podczas „potopu szwedzkiego” w 1657 roku (zwłaszcza gotyckie sklepienie nawy głównej). Zniszczenia usunięto dopiero w 1664 roku przebudowując sklepienie nawy głównej, wtedy też dobudowano barokową fasadę. Na przełomie XVII i XVIII wieku pobudowano przysadzistą wieżę według projektu Krzysztofa Bonadury Starszego, a w 1726 r. powstała kaplica Matki Boski Szkaplerznej. W roku 1826 prusacy skasowali zakon, a opuszczony ] kościół i klasztor zaczął niszczeć. W 1856 roku kościół został przejęty przez reformatorów, co uratowało kościół od rozbiórki. Zabudowania klasztorne zostały zamienione na koszary, a potem na więzienie. W 1899 roku kościół stał się kościołem parafialnym dla Wildy, dawnych osad Rybaki i Piaski.

Po 1939 r.[]

Podczas II wojny światowej kościół staje się magazynem, zniszczone zostają zabytkowe stalle w prezbiterium (potraktowane jako podpałka), a podczas walk o Poznań w 1945 roku zniszczona zostaje część sklepienia i dwa okna z pięciu z maswerkami. W latach 1946-1947 przeprowadzono renowację kościoła. W latach 1998-2004 odnowiono wieżę i fronton kościoła, a następnie gruntownie odrestaurowano wnętrze świątyni (pomalowano kościół, główny ołtarz, obrazy na sklepieniu nawy głównej, konfesjonały) oraz zakrystii.

Architektura[]

Świątynia stoi na niewielkim dziedzińcu, który niegdyś był klasztornym cmentarzem, otoczonym ceglanym murem. Podmokły teren na którym wzniesiono kościół wymusił pobudowanie masywnych skarp sięgających aż do gzymsu. Skarpy podpierają wysoki korpus kościoła. W południowej elewacji kościoła widoczny jest oryginalny gotycki portal odsłonięty podczas renowacji w latach 1922-27 - wzorując się na nim odtworzono portale główny i północny. Front zdominowany jest przez olbrzymie, pięciodzielne okno ze średniowiecznym laskowaniem. Fasadę wieńczy szczyt w stylu barokowym, w którym widnieje płaskorzeźba kielicha i trzech hostii. W prezbiterium znajdują się trzy z pięciu okien, które posiadają oryginalne, XV-wieczne maswerki. Do prezbiterium od strony południowej przylega XVIII-wieczna zakrystia, której elewację ozdobiono rokokowymi pilastrami. Na dziedzińcu stoi XVIII-wieczna figura proroka Eliasza, który trzyma w ręce płomienny miecz.

Wnętrze[]

Świątynia pseudohalowa, trzynawowa, pierwotnie przykryta sklepieniem gwiaździstym, które zachowało się w nawach bocznych. Obecnie nawę główną przykrywa sklepienie kolebkowe z lunetami, a nad prezbiterium sklepienie krzyżowo-żebrowe. W kościele znajdują się trzy bogato zdobione konfesjonały z XVII wieku. Pośrodku nawy głównej znajdowała się konfesja św. Onufrego - według tradycji stoi w miejscu znalezienia hostii. W tej chwili w miejscu tym znajduje się fragment konfesji z XVIII-wiecznymi rzeźbami trzech Żydów, którzy wrzucają hostie do studni. Na ścianach prezbiterium znajdują się portrety fundatorów – Władysława Jagiełły i Jadwigi z 1655 roku. Co ciekawe, królewska para występuje na portretach w strojach współczesnych malarzowi, a nie, jak nakazywałaby logika, w strojach średniowiecznych. Największym skarbem kościoła jest monstrancja z 1400 roku, która jest najstarszą gotycką monstrancją na ziemiach polskich (prawdopodobnie została zdobyta podczas bitwy pod Grunwaldem). Ołtarz główny, z około 1740 roku, z obrazem „Ostatnia Wieczerza” nieznanego autora - sam ołtarz wykonany jest ze sztucznego marmuru według projektu Pompeo Ferrarego, który zaprojektował również kaplicę Matki Bożej Szkaplerznej.

Potrzebujemy twojej pomocy przy edycji tej sekcji. Rozwiń treść i opisy, dodaj linki, wgraj ilustracje.

Powodzie[]

Kościół był wielokrotnie zalewany, co uwieczniono na tablicach we wnętrzu. Są one wspomniane w notatce znajdującej się u głównego wejścia do kościoła i opisującej historię budowli. Zapisano m.in. że tablice upamiętniają powodzie z okresu od 1698 do 1736 roku. Dwie tablice dotyczące tych powodzi zlokalizowane są na filarach wewnętrznych. Znajduje się jeszcze trzeci znak powodziowy dotyczący powodzi z roku 1888, lecz informacja o nim w notatce nie jest przytoczona. Na murach zewnętrznych kościoła (od strony północnej) zlokalizowany jest jeszcze jeden metalowy znak powodziowy - prawdopodobnie nad poziomą kreską umieszczony jest orzeł, pośrodku liter P i N, a pod kreską napis ZNAK WYSOKOŚCIOWY. Brak jednak informacji jakiej powodzi dotyczy^[3].