Monika Gruchmanowa - profesor UAM, językoznawca, socjolingwista, znawca języka polskiego, wybitna badaczka gwary poznańskiej.
Dzieciństwo i studia[]
Gruchmanowa urodziła się w rodzinie górniczej, jej rodzice mieszkali w Gelsenkirchen-Horst w Westfalii. Po przeniesieniu na Śląsk jej ojciec, Michał Mróz objął stanowisko kierownika szkoły w Marklowicach Górnych. W mieście tym spędziła dzieciństwo i skończyła szkołę powszechną. W roku 1936 zaczęła naukę w gimnazjum w Rybniku, którą przerwała wojna. W 1946 roku ukończyła liceum w Lublińcu i rozpoczęła studia polonistyczne na uniwersytecie w Poznaniu.
Praca naukowa[]
Już na czwartym roku studiów, jako wyróżniająca się studentka, otrzymała etat asystenta w katedrze Języka Polskiego. Od tej pory związała się na zawsze z Poznaniem i Uniwersytetem Poznańskim. W 1950 roku wyszła za mąż za Bohdana Gruchmana, poznanego kilka lat wcześniej w szkole średniej w Lublińcu.
W 1951 roku uzyskała tytuł magistra i została starszym asystentem.
W 1961 roku uzyskała stopień doktora a w 1970 habilitację i awansowała na stanowisko docenta.
W 1983 roku otrzymała tytuł profesora nadzwyczajnego, natomiast w 1991 roku została profesorem zwyczajnym.
W czasie swojej kariery naukowej Gruchmanowa była Kierownikiem zakładu Filologii Polskiej w Wyższym Studium Nauczycielskim w Poznaniu. Ponadto pełniła funkcję prodziekana Wydziału Filologicznego na Uniwersytecie Poznańskim, 14 lat była kierownikiem Zakładu Języka Polskiego na tej uczelni. Wypromowała 160 magistrów i siedmiu doktorów.
Badania[]
W latach 50-tych prowadziła badania dialektologiczne, które napotykały duże trudności. Ludność wsi była zastraszona przez komunistów, niepopularne były germanizmy, a władza lokalna nieufna.
Ciekawym epizodem w jej pracy naukowej było stypendium badawcze przeprowadzone wśród emigrantów polskich w Idependence w USA, wśród których jest wielu potomków Ślązaków z wioski Popielów na opolszczyźnie.
Z pasją badała również poznańską gwarę, często mimo niekorzystnych uwarunkowań i złej koniunktury politycznej. Wydała książki poświęcone gwarze: m.in. Mowa mieszkańców Poznania, Polszczyzna Poznania po odzyskaniu niepodległości, a obecnie oraz Słownik gwary miejskiej Poznania, za który otrzymała nagrodę naukową miasta Poznania. Oceniana była jako świetny dydaktyk i pracownik terenowy.
Źródła[]
- „Z żałobnej karty - profesor Monika Gruchmanowa (1922-2001)” w: „Kronika Miasta Poznania” nr 4/2002, Poznań, Wydawnictwo Miejskie, 2002.