Cmentarz parafii św. Rocha

	Cmentarz św. Rocha
Nazwa pełna:	Cmentarz parafialny św. Rocha
Typ:	Parafialny
Data likwidacji:	1973
Zarządca:	Parafia św. Rocha

Ten dynks trzeba narychtować, tej!

Potrzebujemy twojej pomocy przy edycji tego artykułu. Rozwiń treść i opisy, dodaj linki, wgraj ilustracje.

Ulica Wiatraczna cmentarz 1948 — Cmentarz na planie z 1948 roku

Wczytywanie mapy…

Cmentarz parafii św. Rocha - nieistniejący już dziś cmentarz^[1], który jeszcze w połowie XX wieku istniał na wysokości zachodniej części ulicy Wiatracznej (obecnie teren w okolicy garaży między Wiatraczną a Trasą Katowicką oraz przejścia podziemnego pod Trasą). Pozostałością po nim są rosnące w tej okolicy topole.

Historia[]

Parafia pw. św. Rocha w Poznaniu była od początku XIX w. włączona do parafii pw. św. Jana Jerozolimskiego za Murami. Jej ponowne usamodzielnienie nastąpiło w 1937 r., a do tego czasu wierni chowani byli na cmentarzu świętojańskim^[2]. Pierwsze informacje o możliwości zakupu gruntu pod nowy cmentarz parafii pw. św. Rocha pojawiły się w styczniu 1938 r. Wtedy to proboszcz parafii, ks. Czesław Heyducki, powiadomił Kurię Arcybiskupią o możliwości zakupu ziemi na Żegrzu „na wzgórzu, do którego przylegają 2 drogi”^[3], o powierzchni 6¼ morgi^[4]. Cena ziemi, której właścicielem był Marcin Rzyski, wynosiła 7.000 zł, teren był przeznaczony w planach starostwa powiatowego na cmentarz. Rada Parafialna parafii pw. św. Rocha uznała, że jest to dobra cena ze względu na wysoki koszt tzw. pokładnego, które trzeba było płacić parafii pw. św. Jana Jerozolimskiego za Murami za możliwość grzebania zmarłych na tamtejszym cmentarzu^[5]. Zakup miał być sfinansowany z funduszu budowlanego i odsetek z lokaty oszczędnościowej. W lutym 1938 r. Zarząd Miejski w Poznaniu potwierdził, iż „usytuowanie cmentarza dla parafii św. Rocha na wzgórzu na północ od Żegrza, jest zgodne z programem planu zabudowania ogólnego, sporządzonego dla wschodnich dzielnic miasta Poznania. Program ten przeznacza całość obszaru wzgórza pod cmentarz dzielnicowy dla Miasteczka, Rataj i Żegrza”. Również Biuro Regionalnego Planu Zabudowania Okręgu Poznańskiego w piśmie z 10 lutego 1938 r. nie wnosiło zastrzeżeń co do terenu „na wyniosłości między szosą okrężną a torem kolei powiatowej, na północny wschód od Żegrza”. Zwrócono jedynie uwagę, że część zakupionej parceli nie będzie przydatna na założenie cmentarza, bowiem znajdować się będzie zbyt blisko zabudowań mieszkalnych już istniejących i planowanych wzdłuż ul. Świętojańskiej. 20 sierpnia 1938 r. Lekarz Powiatowy Starostwa Powiatowego Poznańskiego wydał zgodę na przeznaczenie na cmentarz omawianego terenu o powierzchni „ca 15000 m², zapisany w księdze wieczystej Żegrze, tom VIII, karta 197, parcela 63”. 26 listopada 1938 r. w kancelarii notarialnej Stefana Piechockiego został podpisany akt notarialny kupna ziemi o powierzchni „1 ha 65 arów 50 m²” za cenę 7.000 zł^[6]. Poświęcenie cmentarza miało miejsce w czerwcu 1939 r.^[7] Zarządcą cmentarza został Tadeusz Cuś^[8], pierwszą pochowaną na nim osobą był zmarły 13 marca 1939 r. Józef Stoiński, pochowany w kwaterze III, grób 23 (III/23). Cmentarz zamknięto w 1941 r., pogrzeby wznowiono w 1945 r. Ostatni pochówek miał miejsce w czerwcu 1972 r. - Franciszka Kruger, zmarła 13 czerwca 1972 r., pochowana w kwaterze XIV, grób 77 (XIV/77). Mapka geodezyjna działki, na której położony był cmentarz przy ul. Wiatracznej, zachowała się w Archiwum Zakładowym Urzędu Miasta Poznania^[9]. Widać na niej wytyczoną główną aleję cmentarną, natomiast układ ulic jest współcześnie inny – ul. Wiatraczna biegnie prostopadle do swej lokalizacji z lat 70-tych, ulica Durzyńska nie istnieje. Północny płot cmentarza przebiegał skosem przez dzisiejszą ul. Wiatraczną, zahaczając o blok mieszkalny na os. Lecha nr 66 i 74-78. Budynki z tą numeracją klatek schodowych stoją zatem częściowo na dawnym cmentarzu. Wejście było od północnego-zachodu (od strony dzisiejszych garaży i wiaduktu nad ul. Inflancką), przez środek cmentarza biegła aleja o długości około 80 m i szerokości 10 m, zakończona okrągłym placykiem (na wysokości kwater VIII, IX, X). Tam też po prawej stronie była kaplica cmentarna, stojąca plecami w kierunku dzisiejszej „trasy katowickiej”^[10]. Z czasem stała się ona zalążkiem rozwoju życia religijnego na Żegrzu w związku z budową nowych osiedli. Za kaplicą, w kierunku pd-wsch. ku dzisiejszemu os. Lecha, biegła jeszcze krótka, żwirowa alejka (nie więcej niż 30 m). Teren nekropolii opadał lekko w kierunku pn-wsch. Według list ekshumacyjnych, cmentarz był podzielony na XV kwater, mogących pomieścić około 300 mogił każda. Jedynie kwatery I i II były mniejsze (na około 100 mogił) oraz kwatery VIII-X znajdujące się w centrum cmentarza. Kwatera XV przeznaczona była na około 350 miejsc. Podział na kwatery musiał nastąpić już w momencie założenia nekropolii, bowiem zapisy księgi zmarłych parafii pw. św. Rocha wskazują, że 1945 r. chowano w kwaterze XV. Nekropolia mogła pomieścić około 3500 mogił. W księdze zmarłych parafii pw. św. Rocha zachował się dokument zatytułowany „Odnowienie pokładnego na cmentarzu w Żegrzu”. Jest to sporządzony w 1948 r. spis pochowanych na cmentarzu osób, co do których kończyła się prolongata za grób. Wykaz zawierał 380 nazwisk, jego istnienie świadczy o funkcjonowaniu osobnej księgi pochówków, bowiem po porównaniu spisu z księgą zmarłych okazało się, że ułożono nazwiska według dat pogrzebów, a nie według miejsc na cmentarzu. Wykaz informował o trzech typach grobów – „dziecięcym”, „normalnym” i „luksusowym” (zazwyczaj były to grobowce rodzinne). Do 1940 r. wpisywano pogrzeby równolegle – do księgi zgonów (cyfra/liczba z prawej strony karty – najwyższą wpisaną była liczba 102) i do wspomnianej już osobnej księgi lub kartoteki pogrzebów (prolongat). Musiała też istnieć osobna ewidencja pogrzebów dzieci, które wpisywano z numerem kolejnym i skrótem – w tym przypadku największym zapisem było [36 dz.] do 1940 r.

Według „Sprawozdania ze stanu urządzeń cmentarzy komunalnych i wyznaniowych w dniu 31 XII 1969 r.”^[11] z 20 marca 1970 r., sporządzonego przez Grzegorza Burdę, urzędnika Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Poznań Nowe Miasto, cmentarz parafii pw. św. Rocha przy ul. Wiatracznej miał powierzchnię 1,68 ha^[12], z czego 1,10 ha było zajęte przez groby^[13], a wolnej powierzchni grzebalnej było 0,40 ha. Długość dróg cmentarnych wynosiła 600 m, cmentarz posiadał siatkę ogrodzeniową w stanie dobrym, studnię kopaną i świdrową (tzw. abisynkę). Dom przedpogrzebowy (kaplica) miał powierzchnię 30 m². Teren o powierzchni 4,6 arów należał do Skarbu Państwa. W 1969 r. pochowano na nim 12 osób^[14]. W ocenie Heleny Szafran „przyrodniczych osobliwości tu nie ma, zaś wygląd cmentarza wskazuje na to, że powstał gospodarczym sposobem i parafia zrezygnowała z założeń artystyczno-ogrodniczych”^[15].

Imienna lista osób pochowanych w latach 1939-1972 na cmentarzu parafii pw. św. Rocha przy ul. Wiatracznej zawiera 1771 pozycji, w tym 133 oznaczonych jako NN. Analiza numeracji grobów wykazała, że na pewno pochowano tam przeszło 2400 osób, natomiast można w przybliżeniu założyć, że w 1970 r. spoczywało na tej nekropolii około 2600 zmarłych^[16]. Oznacza to, że nie ma informacji o 630-800 zmarłych osób. Najprawdopodobniej zdecydowana większość z nich nie została ekshumowana i ich szczątki spoczywają w tej ziemi do dziś^[17].

Jak już wspomniano wyżej, do 1939 r. zmarli z parafii pw. św. Rocha chowani byli na cmentarzu świętojańskim. Kiedy w latach 60-tych zapadła decyzja o jego likwidacji, część rodzin przeniosła prochy swoich bliskich na ul. Wiatraczną i jak się okazało – nie na długo, bo 10 lat później zmuszono ich do ponownej ekshumacji – tym razem na Miłostowo. Taką „drogę” odbyli między innymi trzej powstańcy wielkopolscy, polegli w walkach w 1919 r.: Józef Bartoszak i Jan Kopa – ze „starego” cmentarza świętojańskiego, przez cmentarz parafii pw. św. Rocha na Miłostowo. Natomiast Feliks Racek został przeniesiony na ul. Wiatraczną z „nowego” cmentarza świętojańskiego, a następnie na Miłostowo^[18]. Do 1969 r. przy ul. Wiatracznej spoczywała również błogosławiona Sancja Szymkowiak^[19], było tu pochowanych również kilkanaście sióstr serafitek z klasztoru przy ul. Św. Rocha 13, a także uczestnicy powstania wielkopolskiego, ofiary bombardowań niemieckich Poznania z początku września 1939 r.^[20] i walk o Poznań w 1945 r., ks. Szczepan Czemplik, proboszcz parafii pw. św. Rocha 1945-1962 (ekshumowany na cmentarz na Junikowie). Na cmentarzu tym pochowani byli też rodzice nieformalnego przywódcy strajku poznańskich robotników 28 czerwca 1956 r. - Stanisława Matyi (1928-1985): Stefan (1891-1947) i Maria z d. Zapłata (1891-1967), wszyscy pochowani są obecnie we wspólnym grobie na Miłostowie.

25 czerwca 1971 r. Prezydium Rady Narodowej w Poznaniu podjęło uchwałę „w sprawie zamknięcia i likwidacji cmentarza wyznaniowego przy ulicy Wiatracznej w Poznaniu”. Według zapisów § 1 - „Postanawia się wystąpić z wnioskiem do Ministerstwa Gospodarki Komunalnej o wydanie decyzji o zamknięciu i likwidacji cmentarza wyznaniowego, stanowiącego własność Katolickiej Gminy Kościelnej Parafii św. Rocha, położonego w Poznaniu przy ul. Wiatracznej, zapisanego w księdze wieczystej KW. Żegrze tom 8 wykaz 197, obejmującego działkę katastralną nr 12 o powierzchni 16 417 m²”. Na podstawie § 2 „powierza się wykonanie uchwały Wydziałowi Spraw Mieszkaniowych i Komunalnych do dnia 31.12.1971 roku”^[21]. Minister gospodarki komunalnej 10 stycznia 1972 r. wydał zarządzenie zezwalające na likwidację cmentarza i przeznaczenie terenu na cele użyteczności publicznej^[22]. „Cmentarz przedmiotowy dotychczas jest czynny, rocznie przeprowadza się tam około 12 pogrzebów. Nadmienia się, że istniejące cmentarze komunalne zabezpieczają w pełni zapotrzebowanie na miejsca grzebalne na okres co najmniej kilkunastu lat”^[23]. Teren cmentarza został sprzedany przez parafię Skarbowi Państwa. Od stycznia do kwietnia 1973 r. przeprowadzono ekshumacje na Cmentarz Komunalny nr 1 Poznań Miłostowo – głównie do kwater 35/1 i 35/2. Roman Miś tak wspomina ekshumacje: „(...) rozkopane, potratowane groby, pijani grabarze, ludzie dawali w łapę, żeby ich szczątki przeniesiono prędzej, «najpierw moje, panie». Psychoza jakaś zapanowała”^[24]. W poufnej notatce z kontroli przeprowadzonej 26 lipca 1973 r., „cmentarz przy ul. Wiatracznej znajduje się w trakcie likwidacji, aktualnie dokonano ekshumacji grobów”^[25]. Ekshumacja nie przebiegała prawidłowo do końca, rodziny przenoszonych zmarłych skarżyły się, że groby na Miłostowie, usypane z piasku, zostały zrównane z ziemią. Urzędnicy Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Poznań Nowe Miasto zleciły Miejskiemu Przedsiębiorstwu Zieleni naprawę grobów i uformowanie ich z „czarnej ziemi”^[26]. Dużo szczegółów dostarczyła relacja Zenona Śmigielskiego^[27], który jako pracownik firmy budowlanej brał udział w porządkowaniu terenu cmentarza. Według jego wspomnień, ziemia z terenu budowy przyszłego os. Lecha została spychaczami zepchnięta w kierunku cmentarza. Usypany został w ten sposób wał, widoczny do dnia dzisiejszego. Na cmentarzu pozostawione były jeszcze nagrobki, krzyże, tam też wjechały buldożery, które zerwały ziemię, przemieszały ją, powodując odsłonięcie grobów. Na dużym obszarze rozrzucone były ludzkie kości, szczątki trumien. Interweniował w tej sprawie ówczesny proboszcz parafii pw. św. Rocha, ks. Stanisław Bielski – niestety bez skutku. Sam wówczas – z robotnikami – zbierał kości z placu budowy i resztek cmentarza. Na usypanym przez spychacze wale, biegnącym po linii dawnej alei cmentarnej, zrobiona została asfaltowa droga, dobudowano też schody na stoku w kierunku os. Lecha (bliżej garaży). Wbrew obiegowym przekazom, nie są to oryginalne pozostałości po dawnym cmentarzu, te bowiem zachowały się fragmentarycznie w zaroślach od strony „trasy katowickiej”.

Likwidacja cmentarza stała się podstawą do wywalczenia u władz miejskich Poznania pozwolenia na powstanie nowej parafii pw. Najświętszej Bogarodzicy Maryi na os. Stare Żegrze, zaś w miejscu dawnej nekropolii parafii pw. św. Rocha jest zapuszczony park.

dzisiejsza ul. Wiatraczna

ul. Wiatraczna (w dawnym położeniu)

PRAWDOPODOBNY PLAN CMENTARZA PARAFII pw. ŚW. ROCHA

ul. Durzyńska (nieistniejąca)

←' 200 m '→

Pn

III

IV

V

VI

VII

VIII

XI

XII

XIII

XIV

XV

←' 72 m '→

IX

'W '→

ALEJA GŁÓWNA (80 m)

I

II

III

IV

V

VI

VII

K

X

Ilość

grobów

w kwaterze

100

300

100

300

350

←' 242 m '→

K – kaplica / W – wejście

PRZYKŁADOWY PRAWDOPODOBNY SCHEMAT POJEDYNCZEJ KWATERY (dużej) CMENTARZA PARAFII pw. ŚW. ROCHA

↑

ALEJA GŁÓWNA

↑

↓

↑

↓

↑

← 30 m →

↓

↑

↓

↑

↓

↑ / ↓ - kierunek ułożenia grobu.

Źródło: opracowanie własne.

Galeria[]

Przypisy[]

↑ Historia cmentarza do 1939 r. została opracowana na podstawie: Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu (AAP), sygn. 784 (z dawnego Archiwum Kurii Metropolitalnej). Niestety, teczka nie została autorowi ponownie udostępniona po przerwie wakacyjnej Archiwum w 2012 r. Nie został wykorzystany między innymi opis cmentarza, sporządzony po wizytacji biskupiej pod koniec lat 40. XX w., będący jedynym znanym na dzień dzisiejszy opisem tej nekropolii. Reszta dokumentów dotyczyła spraw związanych z likwidacją cmentarza i sprzedaży Skarbowi Państwa ziemi, na której znajdowała się nekropolia.
↑ W księdze zmarłych parafii pw. św. Rocha z roku 1937 r. przy adnotacjach dotyczących pogrzebu jest kilka wpisów: „cmentarz św. Rocha”. W 1937 r. jeszcze nie było nekropolii przy ul. Wiatracznej, w tym też roku parafia pw. św. Rocha wyodrębniona została z parafii pw. św. Jana Jerozolimskiego za Murami. Być może zapisywano tak osoby chowane przy kościele pw. św. Rocha (przeważają dzieci) lub jednak na Komandorii, gdzie mogła być osobna, umowna kwatera „św. Rocha”.
↑ Ul. Wiatraczna i ul. Durzyńska.
↑ Ul. Ratuszowa 36 „koło wiatraka”[?].
↑ W momencie likwidacji tego cmentarza część rodzin przeniosła mogiły swoich bliskich na ul. Wiatraczną, by stąd po kilku latach ponownie ich ekshumować – tym razem na Miłostowo.
↑ W księdze wieczystej w dziale II pod pozycją 1/9 jako własność Skarbu Państwa pozostały urządzenia rur odpływowych od pobliskich umocnień fortecznych.
↑ M. Paradowska, „Bambrzy w Ratajach” w: „Kronika Miasta Poznania” nr 3/2001, „Rataje i Żegrze”, s. 144, Poznań, Wydawnictwo Miejskie, 2001.
↑ Pochowany na tym cmentarzu, ekshumowany na Miłostowo.
↑ Archiwum Zakładowe Urzędu Miasta Poznania, sygn. 1435/129.
↑ Na wysokości uliczki osiedlowej biegnącej między blokami os. Lecha nr 2-14 i 57-66.
↑ Był to formularz GK-43-uc sporządzany dla Głównego Urzędu Statystycznego - Departamentu Statystyki Komunalnej i Mieszkaniowej.
↑ Cmentarz obejmował działki (obręb nr 0006 Zegrze, arkusz mapy 02): 12/2 (nr księgi wieczystej PO2P 00101374/1), 12/3 i 12/4 (nr księgi wieczystej PO2P 00179069/7), 24/1 i 24/2 (nr księgi wieczystej PO2P 00039710/3 – „cmentarz, teren zabudowany, mieszkalny, ulica”, 14 II 1966 r. jako właściciela wpisano Skarb Państwa, od 12 III 1996 r. miasto Poznań) o łącznej powierzchni 1,6826 ha.
↑ Archiwum Państwowe w Poznaniu (APP), Wojewódzkie Zjednoczenie Przedsiębiorstw Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Poznaniu, sygn. 1333, „Sprawy cmentarzy wojennych”, k. 3, „Wykaz czynnych i nieczynnych cmentarzy wyznania rzymsko-katolickiego położonych w obrębie granic administracyjnych m. Poznania” – pow. 10700 m² z czego mogiły zajmowały 3940 m², ostatni pochówek miał być w 1955 r.
↑ Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu (AIPN Po), Urząd Wojewódzki w Poznaniu [Wydział do Spraw Wyznań], sygn. 15/5, „Sprawozdania ze stanu urządzeń cmentarzy komunalnych i wyznaniowych w dniu 31 XII 1969 r. Poznań m.: Grunwald, Jeżyce, N. Miasto, St. Miasto, Wilda, Poznań pow.” [1970 r.], k. 17-18. Według księgi zmarłych parafii pw. św. Rocha w Poznaniu pochowano 30 osób.
↑ H. Szafran, „Miasto Poznań i okolica”, Poznań 1959, s. 202.
↑ Szacunki zostały oparte na wytycznych dotyczących powierzchni cmentarzy i mogił – patrz: Rozporządzenie Ministra Opieki Społecznej z dnia 30 listopada 1933 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonu, wydane w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (Dz. U. z 1934 r. Nr 13 poz. 103).
↑ Porównując księgę zmarłych parafii pw. św. Rocha z listą ekshumacyjną, okazało się, że nie ekshumowano większości grobów dziecięcych.
↑ Ekshumowano go po raz trzeci w 2006 r., kiedy przeniesiony został do kwatery kombatantów.
↑ W latach 1969-2002 spoczywała przy kościele pw. św. Rocha.
↑ Patrz: Ł. Jastrząb, „Straty ludności polskiej w Poznaniu we wrześniu 1939 roku”, „Przegląd Zachodni” 2009, nr 2(331), s. 217-249.
↑ APP, Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania, sygn. 352, k. 17, Uchwała nr 13/136/71 Prezydium Rady Narodowej m. Poznania z dnia 25 czerwca 1971 r. w sprawie zamknięcia i likwidacji cmentarza wyznaniowego przy ulicy Wiatracznej w Poznaniu.
↑ Archiwum Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle Młodych” w Poznaniu, Zarządzenie w sprawie zamknięcia cmentarza rzymsko-katolickiego w Poznaniu przy ul. Wiatracznej i zmiany przeznaczenia terenu cmentarza [nr UK-60/I/168/71] z 10 I 1972 r., bez sygn. Według zestawień planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego, teren cmentarza w rejonie ulic Wiatraczna – Durzyńska był przeznaczony pod budowę jednostki mieszkaniowej „D”. Początek budowy przewidziano na 1974 r., a oddanie budynków na 1975 r. Plan inwestycyjny Miejskiego Zjednoczenia Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej na lata 1971-1975 przewidywał uzbrojenie tego terenu w sieć wodociągową i kanalizacyjną, a początek prac w tym rejonie wyznaczono na 1972 r. Inwestorem była Spółdzielnia Mieszkaniowa „Osiedle Młodych” (APP, Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania, sygn. 352, k. 18).
↑ APP, Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania, sygn. 352, k. 18.
↑ B. Fabiańska, „Z Romanem Misiem przechadzka po starym Żegrzu” w: „Kronika Miasta Poznania” nr 3/2001, „Rataje i Żegrze”, s. 213, Poznań, Wydawnictwo Miejskie, 2001. Tu też zdjęcie z cmentarza.
↑ AIPN Po, Urząd Wojewódzki w Poznaniu [Wydział do Spraw Wyznań], sygn. 15/10, „Sprawy porządkowania cmentarzy nieczynnych”, k. 61, „Notatka [z 28 VII 1972 r.] dot.: kontroli porządku panującego na cmentarzach parafialnych i obejściach przykościelnych położonych na terenie m. Poznania.”
↑ APP, Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania, sygn. 2495, „Sprawy cmentarnictwa wyznaniowego [m. in. sprawy zamknięcia cmentarzy wyznaniowych w Poznaniu. Likwidacje: przy ul. Świętojańskiej (cmentarz katedralny), kościoła Bożego Ciała, przy ul. Obornickiej i Armii Poznań] 1963-1974”, k. 49.
↑ Relacja Zenona Śmigielskiego z 4 XI 2012 r. w zbiorach autora.

Źródła[]

Fragment książki: „Likwidacje cmentarzy rzymskokatolickich w Poznaniu po 1945 r.” (http://kubagerdotcom.wordpress.com/2014/04/10/cmentarz-parafii-pw-sw-rocha-przy-ul-wiatracznej-zegrze/)
Agnieszka Grądzielewska: własna praca badawcza
Zdjęcie satelitarne cmentarza http://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Pozna%C5%84_and_neighbourhood_seen_by_the_Amercian_reconnaissance_satellite_Corona_98_%28KH-4A_1023%29_%281965-08-23%29.png

[1] Historia cmentarza do 1939 r. została opracowana na podstawie: Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu (AAP), sygn. 784 (z dawnego Archiwum Kurii Metropolitalnej). Niestety, teczka nie została autorowi ponownie udostępniona po przerwie wakacyjnej Archiwum w 2012 r. Nie został wykorzystany między innymi opis cmentarza, sporządzony po wizytacji biskupiej pod koniec lat 40. XX w., będący jedynym znanym na dzień dzisiejszy opisem tej nekropolii. Reszta dokumentów dotyczyła spraw związanych z likwidacją cmentarza i sprzedaży Skarbowi Państwa ziemi, na której znajdowała się nekropolia.

[2] W księdze zmarłych parafii pw. św. Rocha z roku 1937 r. przy adnotacjach dotyczących pogrzebu jest kilka wpisów: „cmentarz św. Rocha”. W 1937 r. jeszcze nie było nekropolii przy ul. Wiatracznej, w tym też roku parafia pw. św. Rocha wyodrębniona została z parafii pw. św. Jana Jerozolimskiego za Murami. Być może zapisywano tak osoby chowane przy kościele pw. św. Rocha (przeważają dzieci) lub jednak na Komandorii, gdzie mogła być osobna, umowna kwatera „św. Rocha”.

[3] Ul. Wiatraczna i ul. Durzyńska.

[4] Ul. Ratuszowa 36 „koło wiatraka”[?].

[5] W momencie likwidacji tego cmentarza część rodzin przeniosła mogiły swoich bliskich na ul. Wiatraczną, by stąd po kilku latach ponownie ich ekshumować – tym razem na Miłostowo.

[6] W księdze wieczystej w dziale II pod pozycją 1/9 jako własność Skarbu Państwa pozostały urządzenia rur odpływowych od pobliskich umocnień fortecznych.

[7] M. Paradowska, „Bambrzy w Ratajach” w: „Kronika Miasta Poznania” nr 3/2001, „Rataje i Żegrze”, s. 144, Poznań, Wydawnictwo Miejskie, 2001.

[8] Pochowany na tym cmentarzu, ekshumowany na Miłostowo.

[9] Archiwum Zakładowe Urzędu Miasta Poznania, sygn. 1435/129.

[10] Na wysokości uliczki osiedlowej biegnącej między blokami os. Lecha nr 2-14 i 57-66.

[11] Był to formularz GK-43-uc sporządzany dla Głównego Urzędu Statystycznego - Departamentu Statystyki Komunalnej i Mieszkaniowej.

[12] Cmentarz obejmował działki (obręb nr 0006 Zegrze, arkusz mapy 02): 12/2 (nr księgi wieczystej PO2P 00101374/1), 12/3 i 12/4 (nr księgi wieczystej PO2P 00179069/7), 24/1 i 24/2 (nr księgi wieczystej PO2P 00039710/3 – „cmentarz, teren zabudowany, mieszkalny, ulica”, 14 II 1966 r. jako właściciela wpisano Skarb Państwa, od 12 III 1996 r. miasto Poznań) o łącznej powierzchni 1,6826 ha.

[13] Archiwum Państwowe w Poznaniu (APP), Wojewódzkie Zjednoczenie Przedsiębiorstw Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Poznaniu, sygn. 1333, „Sprawy cmentarzy wojennych”, k. 3, „Wykaz czynnych i nieczynnych cmentarzy wyznania rzymsko-katolickiego położonych w obrębie granic administracyjnych m. Poznania” – pow. 10700 m² z czego mogiły zajmowały 3940 m², ostatni pochówek miał być w 1955 r.

[14] Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu (AIPN Po), Urząd Wojewódzki w Poznaniu [Wydział do Spraw Wyznań], sygn. 15/5, „Sprawozdania ze stanu urządzeń cmentarzy komunalnych i wyznaniowych w dniu 31 XII 1969 r. Poznań m.: Grunwald, Jeżyce, N. Miasto, St. Miasto, Wilda, Poznań pow.” [1970 r.], k. 17-18. Według księgi zmarłych parafii pw. św. Rocha w Poznaniu pochowano 30 osób.

[15] H. Szafran, „Miasto Poznań i okolica”, Poznań 1959, s. 202.

[16] Szacunki zostały oparte na wytycznych dotyczących powierzchni cmentarzy i mogił – patrz: Rozporządzenie Ministra Opieki Społecznej z dnia 30 listopada 1933 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonu, wydane w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (Dz. U. z 1934 r. Nr 13 poz. 103).

[17] Porównując księgę zmarłych parafii pw. św. Rocha z listą ekshumacyjną, okazało się, że nie ekshumowano większości grobów dziecięcych.

[18] Ekshumowano go po raz trzeci w 2006 r., kiedy przeniesiony został do kwatery kombatantów.

[19] W latach 1969-2002 spoczywała przy kościele pw. św. Rocha.

[20] Patrz: Ł. Jastrząb, „Straty ludności polskiej w Poznaniu we wrześniu 1939 roku”, „Przegląd Zachodni” 2009, nr 2(331), s. 217-249.

[21] APP, Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania, sygn. 352, k. 17, Uchwała nr 13/136/71 Prezydium Rady Narodowej m. Poznania z dnia 25 czerwca 1971 r. w sprawie zamknięcia i likwidacji cmentarza wyznaniowego przy ulicy Wiatracznej w Poznaniu.

[22] Archiwum Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle Młodych” w Poznaniu, Zarządzenie w sprawie zamknięcia cmentarza rzymsko-katolickiego w Poznaniu przy ul. Wiatracznej i zmiany przeznaczenia terenu cmentarza [nr UK-60/I/168/71] z 10 I 1972 r., bez sygn. Według zestawień planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego, teren cmentarza w rejonie ulic Wiatraczna – Durzyńska był przeznaczony pod budowę jednostki mieszkaniowej „D”. Początek budowy przewidziano na 1974 r., a oddanie budynków na 1975 r. Plan inwestycyjny Miejskiego Zjednoczenia Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej na lata 1971-1975 przewidywał uzbrojenie tego terenu w sieć wodociągową i kanalizacyjną, a początek prac w tym rejonie wyznaczono na 1972 r. Inwestorem była Spółdzielnia Mieszkaniowa „Osiedle Młodych” (APP, Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania, sygn. 352, k. 18).

[23] APP, Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania, sygn. 352, k. 18.

[24] B. Fabiańska, „Z Romanem Misiem przechadzka po starym Żegrzu” w: „Kronika Miasta Poznania” nr 3/2001, „Rataje i Żegrze”, s. 213, Poznań, Wydawnictwo Miejskie, 2001. Tu też zdjęcie z cmentarza.

[25] AIPN Po, Urząd Wojewódzki w Poznaniu [Wydział do Spraw Wyznań], sygn. 15/10, „Sprawy porządkowania cmentarzy nieczynnych”, k. 61, „Notatka [z 28 VII 1972 r.] dot.: kontroli porządku panującego na cmentarzach parafialnych i obejściach przykościelnych położonych na terenie m. Poznania.”

[26] APP, Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania, sygn. 2495, „Sprawy cmentarnictwa wyznaniowego [m. in. sprawy zamknięcia cmentarzy wyznaniowych w Poznaniu. Likwidacje: przy ul. Świętojańskiej (cmentarz katedralny), kościoła Bożego Ciała, przy ul. Obornickiej i Armii Poznań] 1963-1974”, k. 49.

[27] Relacja Zenona Śmigielskiego z 4 XI 2012 r. w zbiorach autora.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

Cmentarz parafii św. Rocha

Spis treści

Historia[]

Galeria[]

Przypisy[]

Źródła[]

Fan Feed

Cmentarz św. Rocha

Nazwa pełna:		Cmentarz parafialny św. Rocha
Typ:		Parafialny
Data likwidacji:		1973
Zarządca:		Parafia św. Rocha